X30 là một siêu điệp viên. Gã chưa từng thất bại phi vụ nào. Lần này, gã được phái đến nước láng giềng. Nhiệm vụ tưởng chừng đơn giản: chụp ảnh khu vực nghi có kho vũ khí lớn của địch. Thế mà, chỉ huy của gã cứ kiểm tra đi, kiểm tra lại phương án tình báo. Trước khi gã lên đường, ông ta còn căn dặn: "Dân nước đó cảnh giác lắm! Phải hoà đồng để lấy lòng họ, thì mới khó bị phát hiện. Cẩn thận nhé!"
Ngồi trên máy bay, X30 ôn lại kế hoạch tác chiến. Khu vực nghi có dấu vũ khí của địch nằm trong một thung lũng. Xung quanh toàn núi cao hiểm trở, không ai leo lên được. Ngoài con đường độc đạo chạy thẳng vào đó, chỉ có một ngôi làng ráp ranh và bị ngăn cách với khu quân sự bởi một khu rừng. Theo tài liệu gã thu thập được, có nhiều loài chim di cư bay đến đây vào dịp đầu năm. Gã sẽ đóng giả là chuyên gia của một tổ chức bảo tồn động vật hoang dã quốc tế để tiếp cận khu vực quân sự. Nhưng trước hết, gã phải xin được giấy phép vào rừng chụp ảnh của cơ quan văn hoá nước sở tại. Có người bảo gã rằng, xin các loại giấy phép ở đây phức tạp lắm.
Xuống máy bay, gã thuê một phiên dịch bản địa và đi thẳng đến cơ quan văn hoá. Đại diện cơ quan văn hoá tiếp X30 là một người đàn ông có thái độ nhã nhặn của một công chức lâu năm. Ông ta nhận tập giấy tờ từ tay gã. Sau khi xem xét không chút nghi ngờ, vị công chức này nói: "Hồ sơ xin chụp ảnh chim của ngài đã đầy đủ, chỉ cần chờ cấp phép thôi. Bây giờ, cũng đã gần trưa, mời ngài đi ăn với chúng tôi!" Gã định từ chối, nhưng người phiên dịch bảo gã nên nhận lời, vì tập quán ở đây nó thế. X30 nghĩ cũng phải, mình đang xin cấp phép, không nên làm mếch lòng cơ quan quản lý.
Không chỉ có người nhận hồ sơ ăn trưa cùng gã, mà những mười người. Tiệc rượu bày ra linh đình như tiếp nguyên thủ quốc gia. Ăn xong, mười mấy người đi hát karaoke, rồi xông hơi, mát xa, ăn tối và cuối cùng là quầy bar. Gã không thể từ chối được sự nhiệt tình mời mọc của chủ nhà. Đêm khuya, về tới khách sạn, gã không còn biết gì nữa. Sáng hôm sau, đầu đau như búa bổ, gã và người phiên dịch vẫn cố lê bước tới cơ quan văn hoá. Tới nơi, người tiếp nhận hồ sơ thông báo, đơn xin cấp phép của gã đã được chấp thuận nguyên tắc. Tuy nhiên, cần một vài giấy phép con nữa, mới chính thức được thông qua. Ông ta giải thích: "Nước tôi đang áp dụng chính sách "một cửa". Nghĩa là làm thủ tục chỉ cần đến một nơi, mọi việc còn lại do cơ quan tiếp nhận đầu tiên thu xếp." Gã nghĩ, thủ tục hành chính của nước này văn minh thật! Phải vả vỡ mồm thằng nào nói với mình là "phức tạp" mới được! Ông công chức kia bảo gã, cứ chờ thêm một vài hôm. Rồi, ông ấy lại mời gã đi ăn trưa. Không tiện từ chối và cũng chẳng có việc gì ngoài chờ đợi, nên gã nhận lời. Lại một đội hình khác tiếp X30. Gã thấy lạ, gã chỉ là một chuyên gia nước ngoài xin chụp ảnh chim, sao họ đón tiếp nồng nhiệt thế. Hay bị lộ rồi cũng nên?
Đến sáng ngày thứ ba, gã hỏi thẳng người tiếp nhận hồ sơ: "Thưa ngài, bao giờ tôi mới được cấp phép chụp ảnh chim?" Ông ta trả lời: "Phiền ngài đợi thêm ít bữa. Chúng tôi đã xin được phê duyệt của cơ quan kiểm lâm và biên phòng rồi, chỉ còn bên quản lý giao thông, quản lý người nước ngoài, hội nuôi chim, hội nhiếp ảnh, hiệp hội vệ sinh an toàn thực phẩm... nữa là đủ thôi ạ. Trong khi chờ đợi, chúng tôi xin được thù tiếp ngài như ngày đầu tiên." Gã ngạc nhiên hỏi: "Tôi chỉ là một người bình thường, tại sao các ngài lại đón tiếp tôi chu đáo thế?" Ông kia nhẹ nhàng giải thích: "Thưa ngài! Chả là, cơ quan chúng tôi chưa tiêu hết tiền tiếp khách. Cuối năm rồi, không sử dụng hết, sang năm chúng tôi sẽ bị cắt giảm ngân sách chi tiêu. Quy định của nước tôi, tiếp khách nước ngoài tiêu chuẩn gấp mười lần khách trong nước. Cho nên, ngài chính là ân nhân của cơ quan chúng tôi đấy ạ!". Giờ thì X30 đã hiểu vấn đề, đất nước này thật hiếu khách, có cả chính sách riêng cho khách nước ngoài nữa cơ đấy. Nhưng đúng là họ cảnh giác thật, có mỗi cái giấy phép chụp ảnh chim, mà bao nhiêu cơ quan đoàn thể tham gia phê duyệt. Gã đành phải đợi. Tổng hành dinh liên tục giục giã, vì chiến dịch quân sự sắp bắt đầu. Còn gã, ngày nào cũng được cơ quan văn hoá tận tình tiếp đãi.
Cuối cùng, X30 cũng nhận được giấy phép chụp ảnh chim sau ba tuần chờ đợi. Cơ quan văn hoá trao giấy phép cho gã vào cuối giờ chiều. Thế là, lại có một buổi chiêu đãi hoành tráng nữa được tổ chức để chia tay gã. Sáng sớm hôm sau, gã và người phiên dịch tức tốc lên đường. X30 đến làng lúc chiều muộn. Gã phải vào làng để xin chữ ký của Xã trưởng trước khi vào rừng chụp ảnh chim, giấy phép của gã ghi rõ như thế. Cơ quan văn hoá bảo gã không phải lo lắng gì, nhìn thấy giấy phép là Xã trưởng ký ngay. Quả là, đất nước này có hệ thống hành chính rõ ràng và tỉ mỉ. Gã thầm nghĩ: "Chà, mình sắp hoàn thành nhiệm vụ rồi!"
Đến cổng làng, X30 thấy có mấy người đứng gác. Người phiên dịch bảo gã, họ là dân phòng làng. Gã đưa giấy tờ cho mấy anh dân phòng kiểm tra và đề nghị được gặp Xã trưởng để xin chữ ký. Mấy anh dân phòng thảo luận mười mấy phút. X30 toát mồ hôi, hay bị lộ? Lát sau, một anh - có lẽ là đội trưởng tiến lại chỗ gã: "Thưa ngài! Hôm nay là sinh nhật Già làng chúng tôi. Theo tục lệ bốn ngàn năm nay, hễ sinh nhật Già làng, bất kỳ ai đến đây đều là khách của Già làng. Đã là khách của Già làng thì ngoài dự sinh nhật, không được làm việc gì khác. Phép vua thua lệ làng. Vậy nên, xin mời ngài theo chúng tôi đến dự sinh nhật Già làng trước, rồi chúng tôi sẽ đưa ngài đi gặp Xã trưởng sau." Qua người phiên dịch, gã hiểu rằng, không còn lựa chọn nào khác ngoài việc nghe lời người dân phòng. Vả lại, chỉ huy của gã đã dặn, phải hoà đồng với dân ở đây, thì công việc mới thuận lợi. Chỉ một buổi sinh nhật, có gì to tát đâu! Gã ngoan ngoãn đi theo anh dân phòng.
Già làng là một ông lão quắc thước, râu tóc bạc phơ. Ông ra tận cửa, niềm nở đón X30 vào nhà, luôn miệng nói: "Khách quý! Khách quý!" Gã được xếp vào ngồi ở vị trí trang trọng gần Già làng và đối diện một người mặc com lê, mà về sau gã mới biết chính là Xã trưởng. Người dân phòng đưa cho Xã trưởng giấy tờ của gã, rồi quay lại cổng làng. Đến giờ vào tiệc, Già làng phát biểu tràng giang đại hải bằng tiếng dân tộc, người phiên dịch không hiểu từ nào. Thế rồi, nhạc nổi lên và mọi người bắt đầu uống. X30 tợp thử một ngụm. Khà! Rượu này được nấu bằng men lá, không nặng lắm, khoảng ba mươi độ. Gã có tửu lượng cực kỳ tốt và được rèn giũa nhiều năm, nên không ngán loại rượu này. Cơ mà, lễ hội ở đây, người ta uống rượu bằng bát, nên lượng cồn vào người cũng khá. Dân làng uống ghê lắm! Liên tục trong mấy tiếng, tất cả uống đều như vắt chanh. Cứ Già làng nâng bát là tất cả "đồng khởi". Tiệc tan, gã được Già làng bố trí ngủ lại ở phòng dành cho khách. Gã say lắm, nên cũng chỉ nhớ láng máng lúc về phòng.
Sáng hôm sau, dù rất mệt, nhưng gã vẫn gắng dậy sớm để đi gặp Xã trưởng. Vừa ra khỏi phòng ngủ, X30 đã thấy Già làng ngồi đợi gã. Lúc ấy, gã mới biết, tiệc rượu tối qua chỉ là màn khởi động. Theo phong tục ở đây, tiệc sinh nhật Già làng kéo dài năm ngày năm đêm liền. Thế là, từ sáng đến đêm, gã lại nốc không biết cơ man nào là rượu. Uống như thế, sức voi cũng không chịu được. Sau năm ngày, gã ốm liệt giường.
Ba ngày sau, nhờ phương thuốc bí truyền của Già làng, X30 khoẻ lại. Gã liền tắm rửa sạch sẽ, chuẩn bị đi gặp Xã trưởng. Nhưng, đời không như là mơ. Hoá ra, hôm đó là ngày đầu tiên của Lễ hội năm mới. Theo tục lệ của làng, những ngày này không ai làm việc, mọi người chỉ tập trung vui chơi giải trí để mong cầu một năm mới may mắn. Mà hoạt động vui chơi giải trí ở vùng này chủ yếu là uống rượu. Lễ hội kéo dài bẩy ngày bẩy đêm. Ngày nào, X30 cũng uống rượu với Xã trưởng, nhưng gã không thể nói chuyện công việc được. Cứ mỗi lần gã ngỏ ý xin chữ ký Xã trưởng, ông ta đều xua tay và nhắc gã, việc đó phải làm ở trụ sở xã mới đúng quy trình. Gã nghĩ cũng phải, đất nước này làm việc thật là quy củ! Gã không còn cách nào khác, ngoài việc chờ cho Lễ hội qua đi. Nhưng cơ mà, hết Lễ hội năm mới, lại đến Hội chọi trâu. Hội này cũng đã có truyền thống mấy trăm năm. Hội kéo dài ba ngày để thi trâu và ba ngày để ăn thịt những con trâu thi trượt. Gã lại phải uống thêm sáu ngày nữa. Uống thì uống, nhưng X30 vẫn nhớ việc lắm. Gã đã dò hỏi, ngày kế tiếp Hội chọi trâu không có lễ hội gì sất. Gã chắc mẩm sẽ gặp được Xã trưởng.
Dậy từ sáng sớm, gã mò sang trụ sở xã. Trên đường đi, gã thấy Xã trưởng đang ngồi ăn sáng ven đường. Xã trưởng vẫy gã: "Vào đây! Chào buổi sáng cái đã!". Người phiên dịch giải thích, vùng này có phong tục "Chào buổi sáng", nghĩa là làm vài ly rượu trong lúc ăn sáng. Gã nghĩ, phải hoà đồng chứ, hơn nữa đang nhờ vả người ta, không vào không xong. Trong mâm lúc đó chỉ có Xã trưởng và một tay cán bộ địa chính xã. Xã trưởng bảo: "Quê tôi có tập tục, uống rượu phải từ bốn người trở lên, ít hơn không được uống. May mà gặp hai ông, nếu không chúng tôi chết khát mất." Gã nghĩ, làng này không chỉ uống rượu giỏi, mà còn có văn hoá uống rượu. Thật đáng nể!
Gã vừa ngồi xuống, Xã trưởng đã nâng ly mời: "Ông là khách quý từ phương xa. Nói về lý, tôi là quan ở đây phải có một bữa rượu tẩy trần đón khách. Song, do lễ hội liên miên, chưa có dịp thu xếp. Tôi xin kính ông ba ly thay cho lời tạ lỗi!" Nhìn thấy cái ly rượu bé tí, X30 vui vẻ nhận lời. Gã thầm nghĩ, ba ly này thì nhằm nhò gì, mấy tuần qua mình toàn uống bằng bát. Nhưng gã nhầm to, rượu lễ hội ba mươi độ, còn rượu ngoài quán xuýt soát sáu mươi độ. Đây là loại rượu nổi tiếng của làng, chuyên dành cho quan chức tiếp khách, được gọi là Tên lửa. Nó ngấm nhanh như tên lửa siêu vượt âm, mới làm xong ba ly, X30 đã cảm thấy rạo rực. Tiếp đến, tay cán bộ địa chính xã cũng chúc gã ba ly. Rồi sau đó, theo tập quán của làng, tất cả "đồng khởi" ba ly nữa. X30 bắt đầu thấy choáng váng, nhưng gã vẫn trụ được. Đột nhiên, có hai người sà vào bàn nhậu, chào Xã trưởng. Ôi thôi! Đó là hai ông Xã phó. Nghe nói Xã trưởng đang ngồi ăn sáng, sợ không đủ bốn người, nên hai ông tức tốc phi đến phục vụ lãnh đạo. Mỗi ông Xã phó lại mời gã ba ly. Tóm lại, sau gần một tiếng đồng hồ, X30 đã nốc khoảng hai mươi ly rượu nặng. Thỉnh thoảng, lại có người ở mấy bàn bên cạnh sang chúc tụng. X30 giỏi rượu thật, nhưng kiểu "xa luân chiến thế này" quả là quá sức chịu đựng của gã. Gã cố ngồi thêm hai tiếng nữa, thì gục hẳn. Mọi người khiêng gã về nhà Già làng. Đến tận tối muộn, gã mới tỉnh.
Đặt chân đến đất nước này hơn tháng trời, X30 vẫn chưa tiếp cận được khu rừng. Chỉ huy của gã sốt ruột lắm! Quân đội đã áp sát biên giới, nhưng không thể tấn công, vì thiếu thông tin tình báo. Gã kiên quyết sang trụ sở xã cho bằng được. Gã đổi chiến thuật, không đi sớm nữa để tránh giờ ăn sáng. X30 đến trụ sở xã lúc mười giờ. Những tưởng được gặp Xã trưởng để xin chữ ký, nhưng không may cho hắn, hôm đó là sinh nhật ông cán bộ văn hoá xã. Các phòng ban trong xã lũ lượt đến phòng làm việc của ông này chúc mừng. X30 đi theo đám người đó, vì thấy thấp thoáng bóng dáng Xã trưởng. Xã trưởng trông thấy gã liền bảo: "Làm mấy ly đã! Hôm nay là sinh nhật lính tôi, ta phải uống mừng. Tôi biết công việc của ông rồi. Đi đâu mà vội, lũ chim vẫn ở đấy, chứ chưa bay đi ngay đâu!" Không còn cách nào khác, gã lại hoà mình vào sinh nhật. Đến trưa, xã tổ chức liên hoan mừng sinh nhật ở quán ăn ngay kế bên trụ sở. Uống xong, mọi người cùng nhau hát karaoke đến chiều tối, rồi ai về nhà nấy.
Hết ngày này, qua ngày khác, thấm thoát đã mấy tháng, X30 vẫn chưa xin được chữ ký Xã trưởng. Nhưng gã đã hoà nhập sâu sắc với cuộc sống của dân làng, đúng như lời chỉ huy dặn trước lúc đi làm nhiệm vụ. Chẳng ai nghi ngờ gã là gián điệp. Gã nghĩ, sao lại có một đất nước và con người tuyệt vời đến thế! Vừa hiếu khách, vừa vui vẻ, lễ hội quanh năm suốt tháng,... chưa từng thấy bất cứ hành động thù địch nào. Quan chức cẩn thận, làm việc đúng quy trình, trọng thị đối tác... Người dân không quan tâm chiến tranh, kinh tế,... họ sống lạc quan yêu đời. Nước thế này là thiên đường mới phải chứ! Nếu các tổ chức quốc tế đến đây đánh giá chỉ số hạnh phúc, nước này cứ gọi là nhất thế giới. X30 cảm thán, gã không muốn đất nước tươi đẹp này lâm vào cảnh chiến tranh. Vả lại, chim di cư cũng đã bay đi hết rồi, muốn chụp ảnh phải chờ đến sang năm cơ. Gã viết báo cáo về tổng hành dinh, mô tả lại quá trình tiếp cận mục tiêu và đề xuất với chỉ huy: "Chúng ta không cần gây hấn với đất nước thân thiện này!"
Sau mấy tháng uống liên tục, mở mắt ra, X30 bắt đầu cảm thấy thèm rượu. Gửi xong báo cáo, gã lập tức rủ Già làng, Xã trưởng và người phiên dịch ra quán thịt chó đầu làng, làm mấy ly cho mát ruột. Gã đã thấm nhuần văn hoá rượu ở đây, phải đủ bốn người mới được uống.
HN, 10/12/2024
N.K.H.
