HỘI NGHỊ GIÁO DỤC

Tuần trước, tôi tham gia vào đoàn đi công tác nước ngoài học tập kinh nghiệm. Chúng tôi được dự thính một cuộc họp của Hạ nghị viện nước bạn. Cuộc họp đó bàn về đổi mới giáo dục phổ thông. Các vấn đề hội nghị thảo luận vô cùng phong phú, tôi có ghi chép lại dưới đây.

Đầu tiên, Ngài Chủ tịch Hạ nghị viện phát biểu về tầm quan trọng của giáo dục đối với một quốc gia. Ngài ấy cho rằng, giáo dục là đào tạo con người, mà con người lại là trung tâm của xã hội, không có con người thì không có xã hội, không có xã hội thì không có con người, vân vân và vân vân. Nói chung, Ngài phân tích rất chí lý! Cuối cùng, Ngài Chủ tịch Hạ nghị viện kết thúc: "Hôm nay, Hạ nghị viện muốn nghe các nghị sỹ đóng góp ý kiến để xây dựng nền giáo dục phổ thông phù hợp với yêu cầu phát triển của đất nước. Nếu có chất vấn, đề nghị Ngài Giám đốc Cơ quan Giáo dục Quốc gia trả lời".

Một ông nghị đứng lên: "Hôm nọ, tôi đi tiếp xúc cử tri. Có cử tri hỏi, tại sao sách giáo khoa cứ phải thay đổi xoành xoạch? Gia đình cử tri ấy có bốn thằng con trai, mỗi đứa cách nhau một lớp, mà không thằng em nào dùng được sách của anh. Thế nên, sách cứ để đầy nhà, vứt thì tiếc, bán sách cũ chẳng ai mua, vì chương trình học thay đổi mất rồi. Đề nghị Ngài Giám đốc Cơ quan Giáo dục Quốc gia giúp tôi trả lời vấn đề này."

Ngài Giám đốc Cơ quan Giáo dục Quốc gia là một nhà trí thức đáng kính. Ngài ấy có rất nhiều công trình nghiên cứu về giáo dục cả trong lẫn ngoài nước và được quốc tế công nhận. Gần đây, còn có thông tin, Ngài ấy được đề cử giải Nobel Giáo dục nữa cơ đấy. Ngài ấy từ tốn trả lời: "Kính thưa Ngài Chủ tịch Hạ nghị viện! Kính thưa các nghị sỹ! Chúng tôi luôn tìm mọi phương pháp để phát triển giáo dục phổ thông trong nhiều năm qua. Muốn phát triển, thì phải đổi mới. Thời đại bốn chấm không, mọi thứ đều thay đổi nhanh như vũ bão. Nếu đứng yên, giáo dục sẽ bị tụt hậu so với sự phát triển của thế giới. Việc sách giáo khoa nước ta thay đổi mỗi năm một lần, âu cũng là lẽ thường. Tôi đang đề xuất với chính phủ, nâng tần suất thay đổi sách giáo khoa lên nửa năm một lần, để phù hợp với tốc độ phát triển của đất nước."

Nghị sỹ khác phản đối: "Tôi đã nghiên cứu nền giáo dục của nhiều nước, họ có thường xuyên thay đổi sách giáo khoa như nước ta đâu? Khi nào có vấn đề mới, họ chỉ bổ sung thêm một đoạn, chứ không thay đổi toàn bộ sách. Xin Ngài lý giải vấn đề này!"

Ngài Giám đốc: "Thưa các Ngài, các nước khác làm gì có tốc độ phát triển ở mức hai con số trong mấy chục năm qua như đất nước ta. Cho nên, nước họ thay một trang sách giáo khoa, thì nước ta phải thay cả quyển là đúng rồi còn gì. Các ngài muốn con cháu chúng ta bị tụt hậu à?"

Một bà nghị bổ sung: "Ngài nói nước ta có tốc độ phát triển nhanh hơn các nước khác chỉ đúng về mặt kinh tế - xã hội thôi, còn các môn khoa học cơ bản có thay đổi gì đâu, đặc biệt là khoa học tự nhiên. Sao ta không bê nguyên sách giáo khoa toán, lý, hoá, sinh... của các nước phát triển dịch sang tiếng nước ta. Cứ chọn nước phát triển nhất thế giới mà copy, thì chắc là chuẩn không cần chỉnh. Thế là, cũng bớt đi phân nửa số sách giáo khoa cần thay đổi."

Ngài Giám đốc ôn tồn: "Bà chưa hiểu vấn đề rồi. Khoa học tự nhiên cũng phải gắn với năng lực con người và tình hình của mỗi quốc gia chứ. Đơn cử ví dụ này nhé! Vừa rồi, cảnh sát bắt được một ổ thuốc lắc, do người nước ta tự pha chế. Bọn này ghê thật! Chúng đều mới học hết cấp hai, mà sáng tạo ra công thức pha chế và xây dựng phòng thí nghiệm như giáo sư đại học. Cơ quan Giáo dục Quốc gia lập tức nghiên cứu sự việc trên và đi đến kết luận, người nước ta có sẵn năng khướu về hoá học. Cho nên, từ năm sau, chúng tôi sẽ giảm thời lượng dạy môn hoá xuống, tăng cường dạy môn đạo đức."

Một nghị sỹ vẫn chưa hài lòng: "Thế tôi hỏi Ngài, lịch sử nước ta mấy ngàn năm nay có gì thay đổi, mà lại phải thay sách giáo khoa môn sử?"

Ngài Giám đốc: "Ấy chết! Lịch sử thay đổi liên tục mà. Lịch sử là quan điểm của người sau đánh giá người trước, nên mỗi khi có công trình nghiên cứu mới về lịch sử, chúng ta phải cập nhật vào sách giáo khoa để con em chúng ta không bị nhầm lẫn về quá khứ.  Không hiểu đúng về lịch sử, thì làm gì có tương lai. Thế này nhé! Cùng một sự kiện là bề tôi giết vua, nhưng mỗi thời nhận định một khác. Lúc thì nói là anh hùng giết hôn quân, lập nên triều đại mới. Lúc khác, lại bảo đây là tạo phản, vị vua mới này chỉ được tính là ngụy triều. Ngài bảo, có phải thay sách giáo khoa lịch sử không? Nước ta là nước yêu lịch sử, nên các nhà sử học hàng năm sản xuất ra hàng trăm công trình nghiên cứu ấy chứ, mà công trình năm sau thường phủ nhận công trình những năm trước."

Một nghị sỹ khác có ý kiến: "Thời tôi còn đi học, tôi chỉ mang một cái cặp nhỏ, trong có vài quyển sách, quyển vở. Tôi vẫn xách cái cặp ấy, đi bộ mấy cây số đến trường, nhẹ như không! Thế mà ngày nay, học sinh tiểu học phải đeo ba lô mười mấy cân sách vở đi học. Có phải là chương trình giáo dục đang nhồi nhét cho học sinh quá nhiều vấn đề không?''

Ngài Giám đốc mỉm cười giải thích: "Quả thật, kiến thức có nhiều hơn, nhưng tôi cam đoan không nhồi nhét quá nhiều đâu. Chúng tôi đã có hẳn một đề tài nghiên cứu cấp quốc gia về vấn đề trọng lượng cặp của học sinh. Công trình này kết luận, cặp nặng rất có lợi, nó giúp học sinh rèn luyện thể chất hàng ngày. Cho nên, chúng tôi làm ra cái thời khoá biểu mười môn một ngày, để học sinh phải mang theo mười bộ sách vở. Làm thế, chúng tôi mới có điều kiện để giảm thời lượng của môn giáo dục thể chất xuống, tăng thời lượng học kiến thức lên. Thế có phải hay hơn không nào? Chứ muốn cặp nhẹ thì dễ lắm, sửa lại thời khoá biểu mỗi ngày một môn là xong ngay, nhưng như thế không có lợi cho giáo dục."

Bà nghị của một tỉnh miền núi phát biểu: "Vừa rồi, ngành giáo dục chủ trương ghép môn, như sinh vật ghép với vật lý thành môn Sinh Lý, lịch sử ghép với địa lý thành môn Sử Lý... Các môn ghép có hai phần chả liên quan gì đến nhau, nên gây áp lực rất lớn cho giáo viên. Thầy dạy vật lý phải dạy thêm sinh vật, còn cô dạy lịch sử phải dạy thêm địa lý. Do vậy, chất lượng giảng dạy cũng đi xuống. Cá biệt, môn Nghệ thuật được ghép từ âm nhạc và hội hoạ, không thầy nhạc nào dạy vẽ được và cũng không cô hoạ nào dạy nhạc được. Cho nên, có lớp chỉ được học nhạc, còn có lớp chỉ được học họa."

Ngài Giám đốc thừa nhận có vấn đề đó. Đây là giải pháp tình thế của ngành giáo dục, do tình trạng thiếu giáo viên gây ra. Ngài giám đốc hứa với Nghị viện, sẽ xem xét ghép lại các môn học cho phù hợp, ngay trong năm tới. Còn để giải quyết triệt để vấn đề thiếu giáo viên, Ngài Giám đốc đề xuất với chính phủ chính sách ưu đãi cho giáo viên, cụ thể là miễn học phí cho cả họ các thầy cô giáo. Phải ưu đãi như thế, thì các cháu mới chịu thi vào trường sư phạm.

Vừa nghe thế, một loạt nghị sỹ đứng dậy đồng tình. Người đại diện cho ngành điện đề xuất ai làm ngành điện, thì cả họ được dùng điện miễn phí. Đại diện ngành lễ tang cũng nhất trí là người trong ngành sẽ được cung cấp miễn phí áo quan cho cả họ... Hội trường ầm ĩ cả lên, mọi người nhao nhao đề xuất ưu tiên cho ngành mình... Ngài Chủ tịch Hạ nghị viện phải gõ búa để mọi người im lặng và nói: "Vấn đề ưu đãi cho các ngành ta bàn sau. Hôm nay, chúng ta tập trung vào giáo dục phổ thông thôi!"

Một ông nghị già góp ý: "Tôi thấy, chương trình dạy môn toán ở nước ta quá nặng và không thực tế. Như tôi đây, làm đến nghị sỹ, sắp về hưu rồi, cả đời tôi chỉ sử dụng bốn phép tính cộng, trừ, nhân, chia; cùng lắm là thêm bình phương, để tính diện tích đất khi mua bất động sản. Thế mà, chương trình phổ thông bắt học sinh học khai căn, rồi sin, cos... và cả tích phân, vi phân... nữa. Chẳng hiểu để làm gì? Những thứ đó cả đời người không ai dùng đến, trừ mấy nhà bác học. Bộ não con người có hạn, nạp vào kiến thức không cần thiết, thì sẽ không còn chỗ chứa kiến thức hữu ích nữa. Tôi đề xuất, loại bỏ môn toán khỏi chương trình từ lớp hai trở lên."

Một số nghị sỹ khác cũng đề nghị, bỏ phần lớn chương trình của các môn vật lý, hoá học, sinh học... và thay thế các môn thực tế hơn vào chương trình. Cụ thể là những môn kỹ năng sống phổ biến, như "ném đá dấu tay", "gắp lửa bỏ tay người", "qua cầu rút ván", "đánh bùn sang ao", ''đâm bị thóc, chọc bị gạo"... Ngài Giám đốc tiếp thu ý kiến của các nghị sỹ và cam kết, sang năm ngành giáo dục sẽ nghiên cứu và phát hành bộ sách giáo khoa mới, giảm bớt nội dung các môn khoa học cơ bản và thêm mới các môn kỹ năng sống.

Một ông nghị đứng lên hỏi: "Tình trạng bằng giả vẫn tràn lan, Ngài Giám đốc định giải quyết thế nào?" Ngài Giám đốc liền "đá bóng". Ngài ấy cho rằng, vấn đề bằng giả thuộc phạm vi quản lý của cơ quan chống hàng giả. Ngành giáo dục chỉ liên quan đến việc dạy và học mà thôi. Hơn nữa, vấn nạn bằng giả xuất phát từ nguyên nhân sâu xa là tiêu chí tuyển dụng lao động. Vị trí nào cũng cần một lô xích xông bằng cấp, như ngoại ngữ, vi tính, lý luận, nấu ăn, sửa xe... Nhiều vị trí không cần thiết phải do thạc sỹ, tiến sỹ đảm nhiệm, thế mà cũng đưa ra tiêu chí "ưu tiên cho người có bằng sau đại học". Tóm lại, Ngài Giám đốc cho rằng, bằng giả không phải là vấn đề của ngành giáo dục.

Và còn một số ý kiến nữa, nhưng những tranh luận nêu trên là thú vị nhất. Trong phát biểu bế mạc, Ngài Chủ tịch Hạ nghị viện cũng nhấn mạnh những vấn đề này và yêu cầu Cơ quan Giáo dục Quốc gia tập trung nguồn lực để giải quyết.

Hy vọng năm tới, nước bạn sẽ phát hành thành công bộ sách giáo khoa mới và học sinh không phải học toán nữa.

                                                                     HN, 25/11/2024
                                                                               N.K.H.